GÜBRELEME NE ZAMAN YAPILIR?
Besin maddeleri ihtiyacı büyümenin bazı dönemlerinde artar. Bazı
dönemlerde aynı miktarda besin maddesi verilmesi gelişmeyi büyük ölçüde
etkilerken bazende zararlı olabilir. Gelişmenin başlangıcında Azot gübresi ne
kadar etkinse, çiçeklenme safhasında ve geç devrelerde o kadar yararsızdır.
Sonbaharda dokuların sertleşme ve odunlaşmasını engellediği için dona karşı
hassasiyeti fazlalaştırır.
Doğal gübreler genellikle
dikimden ve ekimden önce verilir. İnorganik gübreler, etkisi çabuk alınanlar
için verilme zamanı vejetasyon devresi başıdır. Kökler, tomurcuklanmadan 15-20
gün önce faaliyete geçer. Tomurcuklar şişmeye başladığında verilmesi uygundur.
Bu sürede genellikle azotlu ve potaslı gübreler önem taşır. Bu gübrelerin
etkileri kısadır. Kumlu hafif topraklarda hızlı etki yaparlar. Yapraklanmadan
önce çiçek açan bitkilere, çiçek açmadan 15-20 gün önce özellikle fosfatlı
gübre vermek faydalıdır.
Kompoze gübrelerden azotu içeren gübreler erken ilkbaharda ve
ikinci kez vermek istenirse ilkbahar sonlarında uygundur. Yaprak ve sürgün
gelişmesi sağlanır. Çiçeklenmeyi artırmak için de azot oranı düşük, fosfat ve
potasyum oranı yüksek gübre verilmelidir.
Çiçek açmayan herdemyeşil bitkilerde, kış sonundan sonbahar başına
kadar gübreleme önerilir. Çiçekli bitkiler için tomurcuk ve çiçek oluşumu
başlarken fosfat ağırlıklı gübre vermek uygundur. Salon ve saksı bitkilerinde
kış sonundan önce azot ağırlıklı gübre verilebilir. Genel olarak bitkilere
dinlenme periyodunda iken, kısa süre etkili gübre verilmemeli, salon ve
seralarda bulundurulan daimi yeşil ve otsu bitkiler bir dinlenme periyoduna
girmediğinden bunlara hafif konsantrasyonlu gübreleme yapılabilir.
Gübrelemede gün içerisinde saat önemlidir. Akşama doğru gölgede
yapılmalıdır.
Bitkilerin beslenmeleri için gerekli olan bitki besin maddelerinin
başında AZOT, FOSFOR ve POTASYUM gelir. Bunlar bitkilerin en çok ihtiyaç
duydukları besin maddeleri olup, tarım topraklarında da genellikle yeteri kadar
bulunmamaktadır.
Gerek ürünler beslenmek için gerekse toprak içinde sızan sular
önemli miktarda besin maddelerini topraktan uzaklaştırır. Bunun sonucu
topraklar fakir düşer, bitkiler yeterince besleyemez hale gelir. Bu nedenlerle
aynı topraktan sürekli bir şekilde iyi ürün almak için o toprağa eksik olan
bitki besin maddelerinin verilmesi gerekir. Buda gübreleme ile olur.
Gübrelerden en iyi şekilde yararlanabilmek için gübrenin toprağa
verilme zaman ve şekline dikkat etmek gerekir. Sadece kullanılacak gübrenin
çeşidi ve miktarını bilmekle iş bitmez. Gübreden beklenen yararın
sağlanabilmesi için gübrenin EN UYGUN ZAMAN ve EN DOĞRU bir şekilde toprağa
verilmesi gerekir.
GÜBREYİ NASIL VE NE ZAMAN
KULLANMALIYIZ?
Bu sorunun cevabını gübrelerin verilme şekli ve gübrelerin
uygulama zamanı olarak iki başlık altında göreceğiz.
1.
GÜBRELERİN VERİLME ŞEKLİ
Gübreler genellikle EL veya MAKİNE ile toprağın üstüne SERPİLEREK
verilmekte ya da tohum veya bitkiden belirli uzaklıklarda olmak üzere çizgi
halindeki bir BANDA veya bitki etrafındaki OCAĞA verilmektedir.
A. Serpme
Usulü gübreleme:
Gübre, ya ekimden önce toprak yüzeyine serpildikten sonra belirli
toprak işleme aletleri ile toprağa gömülür ve sonra ekim yapılır ya da ekimden
hemen önce toprak yüzeyine serpilen gübre ekim işlemi ile toprakla karıştırılır.
Birçok hallerde ekimden sonra da serpme usulü ile gübre tatbik
edilmektedir. Bazı bitkilere ihtiyaçları olan gübrenin tamamı bir defada
ekimden önce veya ekim esnasında verilmeyip, gübrenin bir kısmı ekimde bir
kısmı da bitkinin belirli bir büyüme döneminde verilmekte ve böylece gübreden
daha çok yararlanılmaktadır.
Tarlada bitki varken yapılan bu ikinci gübreleme serpme usulü ile
yapıldığı gibi gübre serpicisi gibi aletlerle de yapılabilir. Bitki büyümeye
başladıktan sonra verilen gübreler genellikle AZOTLU ve özellikle NİTRATLI
gübrelerdir. Fosforlu gübreler bitki büyüdükten sonra serpme olarak
verilmemeli; Fosforlu gübreler ekimden hemen önce veya ekim sırasında tohum
derinliğine gömülmelidir.
B. Bant
usulü gübreleme:
Bant usulü gübreleme genellikle mibzerle yapılmakta ise de bazı
hallerde pulluk ve hatta çapa gibi basit aletler kullanılmaktadır. Gerek
yurdumuzda ve gerekse diğer ülkelerde yapılan birçok araştırma, gübrelerin bant
halinde verilmesinin daha yararlı olduğunu göstermektedir. Gübre banda
verildiği zaman gene bitkinin henüz fazla gelişmemiş olan kökleri bitki
yanındaki bu gübreden kolaylıkla yararlanmakta ve daha çabuk büyümektedir.
Banta verilen gübrenin içindeki bitki besin maddesi özellikle
fosfor bitkiye faydalılığını daha uzun bir süre devam ettirmektedir. Serpme
olarak verilen gübredeki fosfor ise kısa bir sürede topraktaki kireç ve diğer
maddelerle birleşerek bitkinin hemen yararlanamayacağı veya zorlukla
yararlanacağı bir yapıya dönüşürler. Bu nedenle de bitki banda verilen gübreden
daha çok yararlanmaktadır. Bitki banda verilen gübreden serpmeye oranla % 15-%
10 daha çok yararlanabilmektedir.
2.
GÜBRELERİN UYGULAMA ZAMANI
Gübrelerin mahsul artışına olan etkisini çoğaltmak için gübre
uygulama zamanı;
Bölgenin iklimine
Toprağın karakterine
Gübrelenecek bitkinin cinsine ve Verilecek gübrenin çeşidine göre
ayarlanması gerekir.
Bütün mesele bitkinin ihtiyacı olduğu zaman ona gerekli olan besin
maddesini sağlamaktır. Bu nedenle bazı bölgelerde yetiştirilen belirli bitkiler
için verilmesi gerekli olan gübrenin tamamı bir defada ve genellikle ekimde
verilirken bazı hallerde bu miktar bölünmek suretiyle bitkinin çeşitli gelişme
dönemlerinde bir kaç defada verilmektedir. Gübrelerin çok erken veya çok geç
verilmesi halinde bitkiye faydası büyük ölçüde azalır.
Gübre verme zamanı konusunda üzerinde durulması gereken en önemli
konulardan birisi de tohumun çimlenmesi sırasında toprakta yeteri kadar bitkiye
yarayışlı besin maddesi bulunmasını sağlamak ve gübreleme zamanını buna göre
ayarlamaktır. Aksi halde toprağa verdiğimiz gübreden beklenen faydayı
sağlayamayız.
Çeşitli bölgelerde ekilecek çeşitli bitkiler için gübre verme
zamanı konusunda herkesin uyacağı bir tek zaman vermek mümkün değildir. Bununla
beraber gübre verme zamanı ile ilgili olarak aşağıdaki genel kurallara uymakta
yarar vardır.
Fosforlu
gübrelerin verme zamanı:
Fosforlu gübreler ekimden veya dikimden hemen önce veya ekim
sırasında verilmeli ve toprağa mutlaka gömülmelidir. Çok erken verilmesi halinde
toprakta zamanla bitkinin hemen yararlanamayacağı şekle dönüşeceğinden; bitki
büyüdükten sonra verilmesi halinde ise toprağın üstünde kalacağı için bitkiye
yararlı olamayacaktır.
Şu halde fosforlu gübrenin tamamı gözlük ve yazlık ekimlerde
EKİMDEN HEMEN ÖNCE veya EKİM SIRASINDA toprağa tohum derinliğine gömmek
gerekir.
Potasyumlu
gübrelerin verme zamanı:
Topraklarımızda genellikle yeteri kadar potasyum bulunmakla
beraber bazı alanlarda potasyum eksikliği olabilir. Toprak analizleri
yaptırılarak potasyum eksikliği tespit edilen yerlere potasyumlu gübre
verilmesi gerekir. Bu gübrede de fosforlu gübreler gibi ekim ve dikim zamanında
verilmelidir.
Azotlu
gübrelerin verilme zamanı:
Azotlu gübreler toprakta çok hareketli gübreler oldukları için
fazla yağışlarla ve sulama suyu ile yıkanarak; veya gaz halinde uçmak suretiyle
kayıplara uğrayabilirler. Bu gibi kayıpları önlemek ve bitkinin bu besin
maddesine en fazla ihtiyacı olduğu zamanda onu toprakta hazır bulundurmak için
bazen bitki için gerekli azot miktarının hepsini bir defada ekim veya dikimde
vermeyip bitkinin çeşitli büyüme devrelerinde olmak üzere birkaç kısma
bölünerek verilmelidir.
Azotlu gübrenin bölünerek verilmesine karar verildiği zaman ekim
ve dikimde mutlaka yarısına yakın bir kısmının verilmesi çok faydalı olur.
Gübrenin geri kalan kısmı bitki gelişmesinin hızlı olduğu dönemlerde ve çok geç
kalınmadan verilmelidir.
HANGİ
ÇEŞİT AZOTLU GÜBRE KULLANMALI
Güzlük ekimler için yapılacak azotlu gübre tatbikatlarında
genellikle Amonyum sülfat veya üre gübrelerini ilkbahar veya yazın yapılacak
gübrelemelerde ise Amonyum nitrat gübresinin kullanılması tercih edilmelidir.
Buna rağmen azotlu gübre çeşitleri arasında mahsulü artırma
yönünden büyük bir fark olmaması nedeniyle herhangi bir azotlu gübrenin
piyasada bulunmaması halinde onun yerine diğer bir azotlu gübrenin kullanılması
uygun olur.